همونطور که همه ما میدونیم تحلیل آماری در دنیای امروزه نقش بسیار مهمی ایفا میکنه. با تولید حجم انگشتشماری از دادهها در سازمانها و فناوریهای مختلف، تحلیل آماری اهمیت و کاربرد بسیار بیشتری هم نسبت به قبل پیدا کرده و تحلیل داده های آماری تبدیل به یک ابزار بسیار قدرتمند برای استخراج اطلاعات مفهومی از دادهها و تصمیم گیری شده که خیلیا دنبال یادگیریش هستن!
بسیاری از شرکتها برای مهارتهای تحلیلی مثل تحلیل آماری و دیگر مهارتها از نرمافزارهای مخصوصی استفاده میکنن. این نرمافزارها معمولاً قدرتمند و تخصصی برای انجام تحلیلهای پیچیده و استفاده از دادهها در سازمانها هستن.اگه بخوام به بعضی از این نرمافزارهای کاربردی اشاره کنم میتونم اسم از SPSS، SAS، MATLAB ،Stata و Excel ببرم؛ و تو این مقاله میخوام یکی از کاربرپسندترینشون یعنی اکسل(Excel) رو بهتون معرفی کنم.
از اونجایی که میخوایم صفر تا صد کاربرد و امکانات تحلیل آماری اکسل رو بشناسیم اول باید با بخش تحلیل آماری اون بیشتر آشنا بشیم:
اکسل به عنوان یک ابزار نرمافزاری محاسبات آماری بسیار قدرتمند و کاربرپسند برای تحلیل دادهها و البته برای تحلیلهای ساده به دلیل واسط آشنا برای استخراج آمار توصیفی؛ مورد استفاده قرار میگیره. در ادامه به برخی از مزایا تحلیل آماری در اکسل اشاره میکنیم:
-
داشتن واسط کاربری ساده و آشنا جهت تحلیل های آماری
-
داشتن توابع و ابزارهای متعدد آماری در پیشفرض
-
امکان سازماندهی و ویرایش دادهها به صورت جدول
-
توانایی تولید نمودارهای متعدد
-
قابلیت خودکارسازی تکراریها
خود مایکروسافت اکسل رو به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای تحلیل دادهها مطرح میکنه و با اضافه کردن ابزارها و امکانات آماری مختلف به اکسل، کاربردپذیری آن را برای تحلیلهای آماری به مرور افزایش داده .
در ادامه، به برخی از مهمترین بخشهای تحلیل آماری در اکسل اشاره میکنم:
1. محاسبات ساده:
– Excel میتونه محاسبات ساده آماری مثل میانگین (متوسط)، انحراف معیار، مد، مینیمم و ماکزیمم را به سادگی انجام بده. برای مثال، `AVERAGE()`, `STDEV()`, `MEDIAN()`, `MIN()`, و `MAX()`.
2. جداول متقاطع و جداول فراوانی:
– میتونید جداول متقاطع (Cross-Tabulation) و جداول فراوانی (Frequency Tables) رو با استفاده از ابزارهای PivotTable و PivotChart ایجاد کنید.
3. تجزیه و تحلیل دادههای دودویی:
– Excel به شما اجازه میده تا تحلیلهای دادههای دودویی مثل جداول متقاطع 2×2 و محاسبه نسبتهای درصدی (Percentages) را انجام بدید.
4. تحلیل رگرسیون:
– با استفاده از ابزارهای مرتبط با رگرسیون مانند `LINEST()` و `FORECAST()`, شما میتونید رگرسیون خطی یا غیرخطی را در Excel انجام بدید.
5. تحلیل انحراف از میانگین:
– Excel به شما امکان تجزیه و تحلیل انحراف از میانگین (Standard Deviation) و توزیع نرمال دادههای خودش رو از طریق توابعی مانند `NORM.DIST()` و `STDEV.P()` فراهم میکنه.
6. تجزیه و تحلیل رشد و تغییرات زمانی:
– با استفاده از نمودارها و ابزارهای متنوعی در Excel، میتونید تحلیل رشد و تغییرات زمانی دادههای خودتون رو انجام بدید.
7. تحلیل ترکیبی:
– شما میتونید تحلیلهای ترکیبی مانند تحلیل عاملی (Factor Analysis) و تحلیل خوشهای (Cluster Analysis) رو با استفاده از ابزارهای مختلف گزارشگیری و تجزیه و تحلیل داده در Excel انجام بدید.
محاسبات آماری با اکسل
درسته که شاخصهای توصیفی مانند میانگین، نما، واریانس، انحراف معیار و همچنین شاخصهای تقارن مانند کشیدگی و چولگی بخش مهمی از تحلیل دادهها را تشکیل میده؛ اما نرمافزارهای آماری به طور پیشفرض این شاخصها را محاسبه میکنن.
افزونه Data Analysis اکسل هم که یکی از قدرتمندترین افزونهها برای تحلیل داده هست، قادر به محاسبه تمامی این شاخصهاست.
برای نصب این افزونه کافیست از منوی برنامه/پیشنیازها/افزونه مدیریت کنید، افزونه Data Analysis را انتخاب و نصب کنید. البته بعد از نصب باید از طریق دکمههای تحلیل دادهها، از امکانات اون استفاده کرد.
گام اول:
برای دسترسی به افزونهها و نصب آنها در اکسل، انتخاب دستور Options از منوی File هست:
1.از منوی File، گزینه Options را انتخاب میکنیم.
2.در پنجره اپشنهای اکسل، از کادر سمت چپ بخش Add-ins را انتخاب میکنیم.
3.در قسمت سمت راست، لیستی از افزونههای نصب شده نمایش داده میشود که میتونن فعال یا غیرفعال باشن.
4.با انتخاب بخش Add-ins در اولین قدم، دسترسی به افزونهها فراهم میشه تا بتونیم افزونه مورد نظرمون رو نصب کنیم.
گام دوم:
انتخاب و فعال / غیرفعال کردن افزونهها:
1.پس از باز کردن پنجره Options و رفتن به بخش Add-ins، فهرستی از افزونههای فعال و غیرفعال نمایش داده میشه.
2.برای نصب یا غیرفعال کردن افزونهای، کافیه اون رو از لیست Add-ins available انتخاب کنیم.
3.سپس با انتخاب دکمه Go اون افزونه فعال یا غیرفعال میشه. یعنی در این مرحله افزونه مورد نظر را از لیست انتخاب کنید و بعدش باید تغییر وضعیت (فعال/غیرفعال) بدین.
پس از انجام گامهای اول و دوم برای نصب افزونه Data Analysis در برگه Data شئ Data Analysis اضافه میشه.با انتخاب دکمه Data Analysis، پنجرهای حاوی انواع تحلیلهای آماری باز میشه. در این پنجره میتونین نوع آنالیز مورد نظر مثل Describe، Correlation، T-Test و … رو انتخاب کرد؛ و بعد اطلاعات ورودی مثل محدوده دادهها و محل خروجی رو وارد میکنیم.
لیست تحلیلهای آماری در افزونه محاسبات آماری با اکسل:
line |
name |
function |
description |
1 |
|
|
|
2 |
Two-Factor with Replication |
|
|
تحلیل واریانس دو طرفه با مشاهدات تکراری در هر سطح |
|
3 |
Two-Factor without Replication |
|
|
تحلیل واریانس دو طرفه بدون مشاهدات تکراری در هر سطح |
|
4 |
|
|
محاسبه انواع شاخصهای همبستگی دو متغیره |
|
5 |
|
|
|
6 |
|
|
محاسبه شاخصهای آمار توصیفی |
|
7 |
|
|
روش پیشبینی سری زمانی با هموارسازی نمایی |
|
89 |
F-Test Two Sample for Variances |
|
آزمون F برای نسبت دو واریانس |
|
آزمون آماری برابری واریانس دو جامعه آماری با استفاده از توزیع F |
|
10 |
|
|
حل سیستمهای خطی با استفاده از تبدیل سریع فوریه |
|
11 |
|
|
رسم نمودار فراوانی (ستونی) |
|
12 |
|
|
هموارسازی و حذف روند از دادههای سری زمان |
|
13 |
|
|
انتخاب توزیع آماری و استخراج یک نمونه با تعداد مشخص از آن |
|
14 |
|
|
تحلیل برمبنای رتبه و محاسبه چندکهای دادهها |
|
15 |
|
|
محاسبه ضرایب و فاصله اطمینان برای مدل رگرسیون خطی |
|
16 |
|
|
انتخاب یک نمونه تصادفی از بین مقادیر انتخاب شده |
|
17 |
t-Test: Paired Two Sample For Means |
|
آزمون t برای مقایسه میانگین زوجی |
|
مقایسه تغییرات در اثر یک تیمار روی مشاهدات |
|
18 |
t-Test: Two-Sample Assuming Equal Variances |
|
آزمون t برای مقایسه میانگین دو جامعه مستقل |
|
آزمون t برای دو جامعه مستقل با واریانسهای برابر |
|
19 |
t-Test: Two-Sample Assuming Unequal Variances |
|
آزمون t برای مقایسه میانگین دو جامعه مستقل |
|
آزمون t برای دو جامعه مستقل با واریانسهای نابرابر |
|
20 |
Z-test: Two sample for the Means |
|
آزمون Z برای مقایسه میانگین |
|
آزمون Z برای مقایسه میانگین دو جامعه مستقل با توزیع نرمال |
شاخصهای آمار توصیفی به کمک افزونه محاسبات آماری در اکسل
برای محاسبه شاخصهای آمار توصیفی با استفاده از افزونه “Analysis ToolPak” در Microsoft Excel، میتونید توضیحات زیر رو یکی یکی انجام بدین:
1. باز کردن Microsoft Excel و اجرای برنامه.
2. رفتن به بخش “Data” در منوی اصلی.
3. انتخاب “Data Analysis” از منوی “Data”.
4. در پنجره “Data Analysis”، از لیست تحلیلهای مختلف، “Descriptive Statistics” یا “محاسبات آمار توصیفی” رو انتخاب کنید.
5. بعد از انتخاب “Descriptive Statistics”، کلیک بر روی دکمه “OK”.
6. در پنجره “Descriptive Statistics” که باز میشه، محدوده دادههایی که میخواید رو وارد کنید تا شاخصهای آماری برای آنها محاسبه شود. معمولاً شما میتونید از یک محدوده از سلولها در ورق اکسل خودتون استفاده کنید.
7. در قسمت “Output Range”، مشخص کنید که نتایج محاسبات آماری کجا ذخیره شه. معمولاً شما میتونید یک سلول خالی در ورق اکسل انتخاب کنید.
8. در بخش “Summary Statistics”، مشخص کنید کدام شاخصهای آماری مثل میانگین، واریانس، انحراف معیار و غیره محاسبه بشه.
9. بعد از تنظیم تمام پارامترها، بر روی دکمه “OK” کلیک کن تا محاسبات انجام شه.
10. نتایج محاسبات آماری شاخصهای توصیفی برای دادههای شما در محدوده انتخابی و در سلول مشخص شده به ترتیب ظاهر میشه.
نکته:توجه به انتخاب “Rows” به تعداد سطرها و استفاده از گزینه “Label in first row” برای شناسایی نام متغیرها بسیار مهمه. همچنین، انتخاب “Output Range” به عنوان محل ذخیره نتایج محاسبات به شما این امکان رو میده تا نتایج را به یک ناحیه خاص در ورق کنترل کنید یا حتی یک ورق جدید یا یک کاربرگ جدید برای نمایش نتایج ایجاد کنید.
نکته:با انتخاب گزینههای “Kth Largest” و “Kth Smallest” در افزونه “Analysis ToolPak” در Microsoft Excel، شما میتونید k-امین مقدار بزرگتر و کوچکتر در دادههاتون رو مشخص کرده و مقدار k رو هم تعیین کنید. این گزینهها به شما اجازه میدن تا به راحتی به مقادیر مورد نظر در دادههاتون دسترسی پیدا کنید. مقدار k باید به صورت عددی وارد بشه.
بعد از انتخاب گزینه مورد نظر (Kth Largest یا Kth Smallest)، یک پنجره تنظیمات ظاهر میشه. در این پنجره، شما میتوانید مقدار k رو وارد کنید. مثلاً، اگر میخواید دهمین مقدار بزرگتر یا کوچکتر را پیدا کنین، مقدار 10 رو در جعبه مخصوص k وارد کنید.
پس از وارد کردن مقدار k، افزونه “Analysis ToolPak” محاسبات مرتبط رو انجام داده و مقدار k-امین مقدار بزرگتر یا کوچکتر را به شما نشان میده.
جمعبندی
همونطور که دیدیم افزونههای محاسبات آماری در Microsoft Excel واقعاً به کاربرانی که تجربه کافی در فرمولنویسی یا توابع Excel ندارند، کمک زیادی میکنن. این افزونهها امکان انجام محاسبات آماری پیچیده را با استفاده از رابط کاربری گرافیکی سادهتر میکنن و به کاربران اجازه میدهن تا بدون نیاز به نوشتن فرمولهای پیچیده، به آسونی شاخصهای آماری رو محاسبه کنن.
این نوع ابزارها برای محاسبات مرتبط با مقادیر آماری نظیر میانگین، میانه، انحراف معیار، واریانس، کوارتیلها و غیره مفید هستن. بنابراین، حتی اگر کاربری تازه وارد به زمینه آمار و اکسل باشد، میتونه به راحتی از این ابزارها برای تحلیل دادههای خودش استفاده کنه.
همچنین، موضوع مهم اینه که این افزونهها به ترتیب تحلیلهای آماری مختلف رو فراهم میکنن و به کاربران امکان میدهن تا به سرعت و با دقت نتایج آماری مورد نیاز خودشون رو بدست بیارن، بدون اینکه نیاز به نوشتن فرمولهای معقد داشته باشن.
از طرف دیگر، کسب آشنایی با توابع و فرمولهای Excel نیز میتونه به کاربران کمک کنه تا محاسبات خودشونو با دقت بیشتری انجام بدن و نسبت به تحلیل دادههای پیچیدهتر در Excel مهارت بیشتری داشته باشن.